Przyczyny drastycznego zawężenia się zasięgu występowania dubelta  w Europie

Jeszcze w XIX-wiecznej Europie dubelt był powszechnym rezydentem rozległych torfowisk niskich oraz łąk zalewowych w obrębie dolin rzecznych. Notowano go zarówno w Danii i Niemczech oraz na terenie zachodniej Polski. Rozwój technologiczny, intensyfikacja rolnictwa oraz prowadzone wraz z nią na wielką skalę osuszania obszarów mokradłowych, doprowadziły do całkowitego wyginięcia dubelta w krajach Europy Zachodniej oraz na obszarach nizinnych Skandynawii. Drastyczne załamanie się populacji tego gatunku wynika dodatkowo z bardzo wąskiego zakresu tolerancji w odniesieniu do różnych czynników środowiskowych, co wyróżnia dubelta spośród pozostałych ptaków siewkowych. Będąc specjalistą zarówno pokarmowym jak i siedliskowym stał się więc szczególnie narażony na wyginięcie.

Wyjątkowy system rozrodczy dubelta (tokowiska) sprawił, iż był on łatwym łupem dla myśliwych, co z pewnością można uznać za kolejną istotną przyczynę jego eksterminacji. Problem ten zauważył już w roku 1882 słynny polski zoolog Władysław Taczanowski, który w swoim dziele pt. Ptaki Krajowe pisał:

„Strzelcy korzystając z tego stawiają przy tokach budki  i biją po kilka nieraz za jednym strzałem; huk broni ucisza je na chwilę leczy byleby się tylko nie pokazywać, wkrótce na nowo grę rozpoczynają. Stawiają także sidełka z włosienia, na które do ostatniego wyłowić je można.

(…)

Temi sposobami bardzo je u nas wyniszczają w czasie, w którym właśnie należało by je ochraniać, i z tego głównie powodu ilość ich widocznie się zmniejsza”

Aktualne zagrożenia

Utrata siedlisk

W Polsce, w tych nielicznych miejscach gdzie dubelty jeszcze przetrwały największym dla nich zagrożeniem jest utrata siedlisk lęgowych. Jeszcze do niedawna rolnicy prowadzili w dolinach rzecznych ekstensywną gospodarkę łąkowo-pastwiskową, która sprzyjała ptakom wodno-błotnym. Wraz z ograniczeniem użytkowania kośnego i prawie całkowitym zanikiem wypasu bydła i koni pojawił się problem zarastania łąk trzciną i krzewami.

Eutrofizacja siedlisk

Eutrofizacja jest to proces wzbogacania ekosystemu w składniki pokarmowe (pierwiastki biogenne – azot i fosfor) skutkujący wzrostem trofii, czyli żyzności siedliska. Powoduje on szybszy wzrost roślinności, co z kolei pociąga za sobą przyspieszoną sukcesję roślinności i szybkie zarastanie terenów otwartych. W przypadku biotopów dubelta zwiększona eutrofizacja siedlisk spowodowana jest przede wszystkim zachwianiem naturalnych stosunków wodnych w dolinach rzek (przesuszenia, krótsze zalewy wiosenne) oraz dopływem pierwiastków biogennych ze zlewni (nawozy sztuczne i naturalne, ścieki komunalne).
Dlatego dziś najważniejszym dla nas zadaniem jest niedopuszczenie do dalszego zarastania obszarów występowania dubeltów oraz przywrócenie siedlisk niedawno utraconych poprzez zabiegi czynnej ochrony tj. wypas, koszenie i utrzymanie odpowiednich stosunków wodnych w siedlisku.

Melioracje i osuszania

Co prawda w XXI wieku jesteśmy już świadomi szeregu negatywnych skutków, jakie niosą za sobą dla środowiska naturalnego osuszanie i melioracja terenów bagiennych, jednak mimo wszystko problem ten jest wciąż aktualny w naszym kraju. Nawet na obszarach chronionych prowadzone są melioracje, pogłębianie koryt rzecznych i regulacja rzek. Tylko w latach 2010-2012 „odnowiono” 9000 km cieków wodnych, z których duża część znajdowało się na chronionych obszarach Natura 2000 (dane WWF Polska).

Płoszenie

Na terenie naszego kraju nie prowadzi się już polowań na dubelty (co nie zostało niestety zaniechane w  Rosji). Niezwykły system rozrodczy oraz status „rzadkości” u dubelta przyciąga jednak nowy typ „myśliwych” uzbrojonych w aparaty, lornetki i lunety, którzy nieraz za wszelką cenę chcą podziwiać tego niezwykłego ptaka. Oczywiście ich pobudki są dalece odmienne od klasycznych myśliwych jednak przypadkowe i nieświadome płoszenia w skumulowanej skali mogą doprowadzić do zaniku tokowiska.
Dlatego też w ramach Projektu planuje się skanalizowanie ruchu turystycznego i budowę wierzy widokowej w okolicy znanego i częstokroć odwiedzanego przez owych „myśliwych” tokowiska w Dolinie Górnej Narwi.

Status ochronny gatunku

Polska w UE jest krajem szczególnie odpowiedzialnym za utrzymanie korzystnego stanu ochrony dubelta gdyż gniazduje w jej granicach aż 27,7 % populacji zamieszkującej kraje Wspólnoty Europejskiej (Wilk i in. 2010).

Status ochronny gatunku

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody
(IUCN): bliski zagrożenia (NT)
BirdLife International: SPEC 2
Porozumienie AEWA: załącznik II
Status zagrożenia w Europie:
(V) gatunek narażony na wyginięcie
Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, załącznik I
Konwencja Berneńska: załącznik II
Konwencja Bońska: załącznik II
Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek objęty ochrona ścisłą, wymagający ochrony czynnej (Dz. U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237)
Polska czerwona księga zwierząt (2001):
VU gatunek narażony na wyginięcie