W kwietniu 2013 r. rozpoczęto dwuletni monitoring hydrologiczny związany z projektem „Ochrona żółwia błotnego w woj. warmińsko – mazurskim – etap 2”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Głównym celem monitoringu jest ocena dynamiki zmian zasobów wodnych w zlewni górnej Łyny, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc występowania żółwia błotnego zarówno w dolinie, jak i w strefie przydolinowej tej rzeki. W celu przeprowadzenia badań utworzono własną sieć obserwacyjno- pomiarową w oparciu o naturalne (jezioro Orłowo Małe i Jezioro Orłowskie, Karzełek oraz mokradło ok. 2 km na południe od miejscowości Likusy) i sztucznie utworzone (4 sztuk) zbiorniki wód powierzchniowych, wody płynące (cieki zasilające i odwadniające jez. Orłowo Małe; Łynę w trzech przekrojach: Orłowo, Wólka, Brzeźno Łyńskie) oraz wody gruntowe (6 piezometrów). Każdy z obiektów wyposażono w urządzenia pomiarowe: łaty wodowskazowe bądź repery oraz data-loggery do automatycznej rejestracji stanów wód i ich temperatur. Na ciekach wykonywane są pomiary natężenia przepływu. Dodatkowo wody powierzchniowe poddano analizom fizykochemicznym w warunkach zarówno terenowych jak i laboratoryjnych, na obecność występowania składników biogennych i głównych jonów w wodzie.
Ocena warunków hydrologicznych w letnim półroczu hydrologicznym 2013 r. (V-XI) wykazała znaczną zasobność wód we wszystkich badanych obiektach, co było następstwem zalegającej wyjątkowo długo pokrywy śnieżnej (II poł. IV), o znacznej miąższości. Ten zasób wilgoci istotnie pozytywnie wpłynął zarówno na stan wód w zbiornikach naturalnych i sztucznych oraz utrzymywanie się do II połowy lipca wysokiego stanu wód gruntowych. Odsłonięcie lustra wody i ekspozycja na słońce (brak zacienienia) były przyczyną wzmożonej ewapotranspiracji, co latem wydatnie przyczyniło się do obniżenia lustra wody. Niemniej jednak każdy ze zbiorników utrzymał latem lustro wody (nie wysechł). Największe zmiany w zasobach wodnych stwierdzono przypadku jeziora Orłowo Małe, ponieważ latem (stany wody obniżyły się o ok. 50 cm, w pozostałych zbiornikach o 25-30 cm, w stosunku do okresu późnowiosennego i jesiennego. Obniżony poziom wody w Orłowie Małym powodował okresowe ograniczenie odpływu w kierunku jeziora Orłowskiego.
Pomimo bliskiego sąsiedztwa, badane zbiorniki wodne cechowały odmienne właściwości fizykochemiczne wody. Największym stopniem mineralizacji, a przy tym zasobnością w składniki mineralne charakteryzowały się wody jezior Orłowo Małe i Orłowskie (przewodnictwo elektrolityczne >300 μS/cm) oraz sąsiadujące z nimi od północy zbiorniki sztucznie utworzone. Posiadały one neutralny odczyn, a jeziora naturalne optymalne warunki tlenowe. Zbiorniki położone na południe i wschód od miejscowości Likusy (np. jez. Karzełek, zbiornik w sąsiedztwie jez. Zdręstwo), z uwagi na dominację lasów w zlewni przejawiają cechy oligo-humotrofii, gdyż ubogie są w składniki mineralne (przewodnictwo elektrolityczne 22-68 μS/cm), a brunatne zabarwienie wody wskazuje na znaczny udział kwasów humusowych. Ich odczyn jest także neutralny. Ilość składników biogennych we wszystkich analizowanych zbiornikach jest relatywnie niska, co wyklucza ich zasilanie antropogeniczne. Wśród badanych obiektów jedynie dwa posiadały wysokie stężenia fosforu ogólnego: jeden – to zbiornik naturalny położony na północ od jeziora Orłowskiego (0,18-0,46 mg P/L), natomiast drugi to mokradło z występującą tam populacją żółwia, położony ok. 2 km na południe of Likus (0,39-0,53 mg P/L).
Monitoring warunków hydrologicznych wykonany w półroczu letnim 2013 r. na sieci obserwacyjnej w zlewni górnej Łyny, wykazał, że zarówno zbiorniki wodne o charakterze naturalnym, jak i wykonane sztucznie okazały się nie tylko ważnymi obiektami małej retencji, ale także posiadają cechy siedlisk o znaczącym potencjale dla bytowania i rozwoju populacji żółwia błotnego.
Katarzyna Glińska-Lewczuk, Paweł Burandt, Paweł Sowiński
Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, UWM w Olsztynie
Pełny tekst raportu po pierwszym roku badań: Monitoring_hydrolog_2013.pdf
