Znaczenie regionu Warmii i Mazur jako ostoi żółwia błotnego w Polsce i Europie
Region północno - wschodniej Polski jest szczególnym miejscem na mapie występowania tego gatunku z powodu specyficznego klimatu odróżniającego ten region od pozostałych części kraju, a także najbardziej zbliżoną krainą Polski do północnej granicy zasięgu występowania całego gatunku. Jako najdalej wysunięte na północ miejsce uznaje się dolinę Pregoły niedaleko Królewca oddaloną od granicy państwa w województwie warmińsko - mazurskim zaledwie o ok. 30 km.
Dane źródłowe na temat żółwia w regionie olsztyńskim wskazują, że gad ten był niegdyś zwierzęciem pospolitym na Warmii i Mazurach. Jeszcze w XIX wieku żółwie żyły szczególnie licznie w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich i na Warmii. Jako znane miejsca występowania wymieniano wówczas okolice Nidzicy, Wielbarka, Szczytna i Węgorzewa. W pierwszej połowie XX wieku rozmieszczenie stanowisk żółwia błotnego nie uległy większej zmianie. Skupiały się one na Warmii w okolicach Reszla i Olsztyna, na Mazurach w okolicy Nidzicy, Ostródy, Szczytna, Mrągowa, Giżycka i Ełku.
W ramach prowadzonych do chwili obecnej prac udało się ustalić około 30 miejsc bytowania żółwi w północno - wschodniej Polsce. Oznakowano indywidualnie 21 osobników. Znanych jest kilka miejsc lęgowych, w których stwierdza się coroczną obecność aktywnych rozrodczo samic składających jaja.
Spośród znanych obecnie miejsc występowania żółwi na szczególną uwagę ze względu na lokalne liczne populacje zasługują miejsca usytuowane w okolicach Nadrowa, Baranowa, Orłowa, Dobrego Miasta, a także niektóre tereny położone w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
Zagrożenia populacji żółwia błotnego na Warmii i Mazurach
W toku dotychczasowych badań okazało się, że główną przyczyną wymierania żółwia błotnego w Polsce nie są przyczyny klimatyczne, a zmiany siedliskowe spowodowane przede wszystkim poprzez antropogeniczne zaburzenia stosunków wodnych na bardzo dużych obszarach i postępujące osuszenie terenu. Kolejnym problemem są wciąż jeszcze prowadzone prace "pseudo melioracyjne", nie mające nic wspólnego z nowoczesnymi zasadami melioracji. Powoduje to nie tylko zanikanie całych zespołów roślinnych, stanowiących ważny składnik ostoi żółwia, ale też przyspieszenie odpływu wody z całej zlewni. Szczególne warunki termiczne panujące na Warmii i Mazurach w połączeniu ze zmianami siedliskowymi przyczyniły się bardzo poważnie do ograniczenia liczby żyjących tu osobników. Rzadko występujące korzystne temperatury do rozwoju zarodków w składanych jajach powodują, że sukces lęgowy jest ograniczony. Obecnie żyjąca populacja żółwi błotnych w regionie Warmii i Mazur składa się w przeważającej ilości z osobników starych nie mających korzystnych perspektyw na przeżycie i rozród bez pomocy człowieka. Tym pilnej należy, więc podjąć wszelkie kroki w celu polepszenia kondycji występujących tu żółwi oraz stanu ich naturalnych biotopów.
Znaczenie terenów wodno-błotnych stanowiących ostoje żółwia błotnego i płazów
Z całą pewnością obok prawnej ochrony kluczem do przetrwania warmińsko - mazurskiej populacji żółwia błotnego jest zachowanie odpowiedniego zespołu lasów, bagien i specyficznych zbiorowisk roślinnych, zapewniających odpowiednie warunki egzystencji żółwia błotnego, w całym cyklu rocznym. Zanik któregoś z miejsc docelowych wędrówek, prowadzi do poważnych zaburzeń w biologii populacji, co wraz z przeszkodami klimatycznymi jest przyczyną wymierania tego gatunku na naszych ziemiach. Niestety przez ostatnich kilkadziesiąt lat biotopy te były sukcesywnie degradowane poprzez odwadnianie mokradeł oraz zalesianie i zagospodarowywanie piaszczystych, nasłonecznionych wyniesień. Ze względu na zmiany klimatyczne, suche lat i bezśnieżne zimy obniżanie się poziomu wód jest największym zagrożeniem dla przetrwania populacji.
Podczas projektu zakończonego Bombina bombina LIFE projekt (LIFE99NAT/DK/006454) I dwóch idących LIFE projektów (LIFE04NAT/EE/000070) (Protection of Triturus cristatus in the eastern Baltic region) i (LIFE04NAT/DE/000028) (Management of Bombina bombina in the Baltic region), zdobyto wiedzę na temat budowy stawów dla płazów. Mając podstawy i doświadczenie w ochronie żółwia błotnego na terenie Litwy, Polski i Niemiec są mocne podstawy do wprowadzania środków zaradczych w miejscach występowania żółwia błotnego w Europie i rozwoju koncepcji aktywnej ochrony tych miejsc na nizinach europejskich.
Aktywna ochrona wodnego środowiska dla Emys orbicularis, Bombina bombina i Triturus cristatus będzie wspierała również 4 gatunki płazów w tych samych miejscach.
