Realizacja Krajowego Planu Ochrony Kulika Wielkiego

Tytuł projektu: „Realizacja Krajowego Planu Ochrony Kulika Wielkiego”

Finansowanie: środki własne, WFOŚiGW w Lublinie, WFOŚiGW w Białymstoku, darowizny

Termin realizacji: 01.04.2021 r. – 31.08.2021 r.

Partnerzy: Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”

Cel: Zwiększenie sukcesu lęgowego kulika wielkiego i zapewnienie trwałości populacji objętych ochroną.

Obszar realizacji projektu: kluczowe ostoje, wymienione w Krajowym Planie Ochrony Kulika Wielkiego: Doliny Wkry i Mławki PLB140008, Doliny Omulwi i Płodownicy PLB140005, Ostoja Kurpiowska PL156 (ostoja IBA), Ostoja Biebrzańska PLB200006, Bagno Wizna PLB200005, Bagno Pulwy PLB140015, Dolina Dolnego Bugu PLB140001, Dolina Liwca PLB140002, kompleks łąk o nazwie „Żelizna” (woj. lubelskie).

Kulik wielki Numenius arquata występuje w krajobrazie otwartych kompleksów łąk i pastwisk użytkowanych rolniczo. Optymalnymi siedliskami dla tego gatunku są łąki występujące w dolinach rzecznych na Równinie Kurpiowskiej oraz w dolinach takich rzek jak: Noteć, Biebrza, Bug i innych o podobnym charakterze. Kluczowym warunkiem dla występowania kulika jest także istnienie zasobnych w pokarm żerowisk. W Polsce kulik wielki uznawany jest za gatunek bardzo nieliczny, lęgowy na niżu. Liczebność krajowej populacji kulika wielkiego zmniejszyła się z szacowanych w 2003 r. 650-700 par do około 200-300 par w 2013 r., co oznacza spadek o ponad 50% w przeciągu 10 lat. Obecne szacowania mówią o 120-250 parach kulików wielkich w Polsce. Główną przyczyną regresu populacji jest niski sukces lęgowy i zbyt niska produkcja młodych. Spowodowane jest to drapieżnictwem oraz zabiegami agrotechnicznymi prowadzonymi w sezonie lęgowym. Na lęgową populację negatywnie oddziałują także zmiany w środowisku, obejmujące utratę lub fragmentację siedlisk lęgowych w wyniku prac melioracyjnych, intensyfikacji rolnictwa, zaniechania użytkowania lub zalesień.

W ramach projektu wykonano następujące zadania:

CZYNNA OCHRONA LĘGÓW KULIKA WIELKIEGO

Działania czynnej ochrony polegały na wyszukiwaniu i oznaczaniu przez specjalistów ornitologów gniazd kulika wielkiego, nawiązywaniu kontaktu z właścicielami łąk, na których gnieżdżą się pary ptaków, a następnie konsultowaniu z nimi możliwości przesunięcia terminów prowadzenia prac agrotechnicznych (wałowanie, nawożenie, podsiewanie, koszenie) w siedliskach gatunku lub ich przestrzennego ograniczenia w celu uniknięcia zniszczenia gniazd z lęgiem lub zabicia wodzonych przez rodziców nielotnych młodych. Obok największego zagrożenia, jakim jest koszenie łąk, znaczne niebezpieczeństwo dla lęgów kulika wielkiego na etapie ich wysiadywania stanowi drapieżnictwo lisa i ptaków krukowatych. Przed drapieżnikami naziemnymi zabezpieczano gniazda pastuchem elektrycznych w formie siatki o powierzchni ok 100 m kw. (kwadrat 10x10 m), podłączonych do elektryzatora. Pastuchy elektryczne są zupełnie bezpieczne dla piskląt. Dolne oczka nie przewodzą prądu i są na tyle duże, że umożliwiają swobodne przejście pisklętom na zewnątrz ogrodzenia. Po wykluciu piskląt, urządzenia były zabierane z łąk. W przypadku braku porozumienia z właścicielem terenu, niebezpiecznej lokalizacji gniazd (np. przy drodze) lub silnej presji drapieżników latających, pobierano jaja z gniazd. Jaja były pobierane przez specjalistów ornitologów oraz zastępowane drewnianymi atrapami jaj, a następnie transportowane z łąk w pojemnikach wypełnionych ziarnem zboża do najbliższych punktów inkubacji.

INKUBACJA JAJ KULIKA WIELKIEGO

Prowadzono 6 punktów inkubacji. Inkubacja odbywała się w inkubatorze z ruchomymi tackami lub rolkami, gdzie są obracane i zachowana jest stała temperatura i wilgotność. Rozwój zarodków obserwowano owoskopem. Gdy dochodziło do klucia i słychać głosy piskląt, jaja przenoszone były niezwłocznie do macierzystego gniazda, skąd zabierane są atrapy jaj lub też (w przypadku występowania niekorzystnych warunków pogodowych) trafiały do klujnika. Wówczas do gniazd podkładane były już wyklute pisklęta. W przypadku porzucenia gniazda przez parę ptaków, np. w wyniku drapieżnictwa, stałego płoszenia, lub zaobserwowania na etapie klucia piskląt zagrażających ich życiu niekorzystnych czynników środowiskowych (np. niesprzyjających warunków pogodowych – nagłe ochłodzenie lub długotrwałe, silne opady deszczu, czy intensywnego koszenia łąk w siedliskach lęgowych) pisklęta obejmowano dalszą opieką w hodowli wolierowej.

SZTUCZNA HODOWLA PISKLĄT KULIKA WIELKIEGO

Prowadzono 2 hodowle wolierowe. W specjalnie przygotowanych wolierach zabezpieczonych przed drapieżnikami pastuchem elektrycznym pisklęta były żywione specjalistyczną karmą (np. Lundi Micro) oraz bezkręgowcami. Pisklęta pozostawały w wolierze do momentu całkowitego wytworzenia lotek i osiągnięcia lotności. Młode ptaki zostały wypuszczone na wolność na łąkach zlokalizowanych w pobliżu istniejących stanowisk kulika wielkiego oraz w siedlisku odpowiadającym ich wymaganiom życiowym (żerowiska, miejsca noclegowe). Wypuszczano ptaki zaobrączkowane i dodatkowo oznakowane żółtymi znacznikami tzw. "flagami” z czarnym alfanumerycznym (3 znaki) kodem. Zastosowanie kolorowych znaczników zwiększy szanse odczytania indywidualnego kodu oraz identyfikację obserwowanych osobników. Dodatkowo 4 ptaki otrzymały loggery, dzięki czemu możemy śledzić ich wędrówkę na zimowiska.

Projekt PTOP stanowi kontynuację projektów 2 projektów ochrony kulika wielkiego, realizowanych przez Towarzystwo Przyrodnicze „BOCIAN”. Zadania pochodzą z Krajowego Planu Ochrony Kulika Wielkiego i stanowią przykład „dobrych praktyk” stosowanych wcześniej w innych projektach przyrodniczych, realizowanych w Polsce m.in. przez Partnera projektu TP Bocian oraz za granicą.

Zadanie wykonano dzięki współfinansowaniu: